Overslaan naar hoofdinhoud

Wat is een
verpleeg­kundig specialist?

Wat?


Een VS is een academisch opgeleide verpleegkundige met een doorgedreven expertise in een specialisatiedomein of zorgcontext. De VS heeft een zelfstandige zorg- en behandelrelatie met de zorgvrager, en verleent geïntegreerde en geavanceerde zorg.

Als verpleegkundig expert toont de VS leiderschap in

  1. het opsporen van nieuwe noden in de patiëntenzorg
  2. de ontwikkeling van nieuwe en op evidentie gebaseerde benaderingswijzen of interventies
  3. het wetenschappelijk toetsen van nieuwe evoluties in de praktijk
  4. het versterken van de competenties in de intra/interprofessionele teams
  5. het optimaliseren van de transmurale en interprofessionele samenwerking. 

Realisaties van de VS kunnen impact hebben op het niveau van zorgvrager, team, organisatie en maatschappij.

Afhankelijk van de zorgcontext (beïnvloed door o.a. de complexiteit van zorg, aantal en aard van onbeantwoorde noden in de zorg, de nood aan continuïteit van zorg, en de nood aan toegankelijke en geïntegreerde zorg), de doelstellingen van het interprofessioneel team en de organisatie, de competenties en ervaring van de VS kunnen rollen en professionele activiteiten verschillen.

Zo kan een VS enerzijds vooral ingezet worden in de directe klinische patiëntenzorg, anderzijds kan een VS vooral een voortrekkersrol hebben in het ontwikkelen en implementeren van zorginnovatie, het opleiden en coachen van zorgprofessionals en het coördineren van wetenschappelijk onderzoek binnen het expertisedomein. Innovatieve en persoonsgerichte patiëntenzorg staat centraal en de functie als VS vereist te allen tijde een actieve rol in de directe patiëntenzorg.

Functie- en competentieprofiel


Op vraag van de minister van volksgezondheid, Frank Vandenbroucke, heeft de Federale Raad voor Verpleegkunde het functie- en competentieprofiel van de verpleegkundig specialist geactualiseerd. Bij deze update werd het VS-competentiekader meegenomen, een kader dat ontwikkeld werd in 2021 door de BVVS en de Belgische universiteiten die de master in verpleegkunde en vroedkunde aanbieden.

Dit profiel is de basis voor de verpleegkundig specialist en is ook de referentie voor de verpleegkundige die een erkenning als verpleegkundig specialist wil aanvragen vanaf 1/1/2025.

BVVS functie- en competentieprofiel van de verpleegkundig specialist (2018)

Vanuit de BVVS is er in 2018 een brede denkoefening gemaakt met peers en stakeholders betreffende de functieomschrijving van de verpleegkundig specialist. Dit profiel werd bezorgd aan de Federale Raad voor Verpleegkunde als input voor hun advies t.a.v. minister De Block. Het BVVS profiel werd eveneens ter kennisgeving bezorgd aan het kabinet van minister De Block.

De VS heeft zowel generieke als specialistische competenties, geordend aan de hand van zeven competentiegebieden, ook ‘rollen’ genoemd, gebaseerd op het model van de Canadian Medical Education Directives for Specialists (CanMEDS).
Deze competentiebieden zijn met elkaar verbonden. De klinisch expert en behandelaar staat centraal van waaruit de andere rollen gevoed worden of richting krijgen. Zie onderstaande figuur (VS-competentiekader, versie 17/02/2022).

Het competentiekader vormt de basis voor de organisatie van de VS-opleiding (master in de verpleegkunde en vroedkunde, afstudeerrichting verpleegkundig specialist) en kan worden gebruikt in een diversiteit van werksettings. Zo kan de VS in het werkveld het competentiekader gebruiken als basis voor het eigen portfolio, maar kunnen ook leidinggevenden het kader hanteren als hulpmiddel bij de coaching en/of aansturing van de VS in de organisatie. Tenslotte kan het competentiekader een hulpmiddel zijn in het implementatieproces van een VS-functie in de organisatie. Aan de hand van de omschreven VS-rollen kunnen stakeholders correct geïnformeerd worden wat men precies kan en mag verwachten van een VS-functie.

Het competentiekader werd bij diverse stakeholders getoetst zoals VS’en, opleidingsinstituten, werkgevers, beroepsorganisaties, patiënten en (huis)artsen. Dankzij deze werkwijze kan de BVVS u een gevalideerd VS-competentiekader aanreiken.

Specialisatiedomeinen


De VS kan in verschillende zorg- of specialisatiedomeinen actief zijn. Een schematische voorstelling van de mogelijke actieterreinen van de verpleegkundig specialist:

Opleiding


In Vlaanderen organiseren vier universiteiten een academische master verpleegkunde en vroedkunde met een afstudeerrichting Verpleegkundig of Vroedkundig specialist.

De huidige masteropleiding leidt een generieke VS op, verdere specialisatie gebeurt binnen de beroepscontext.

In de Franstalige gemeenschap is de masteropleiding verpleegwetenschappen voor het eerst gestart in het academiejaar 2021-2022. De opleiding wordt in een consortium van universiteiten en hogescholen georganiseerd.

De BVVS werkt nauw samen met verschillende universitaire partners aan een visie en strategie voor de VS opleiding in de toekomst. Deze werd gebundeld in een conceptnota die met verschillende stakeholders besproken werd zoals verpleegkundig specialisten, leden van de gemengde federale VS-werkgroep en beleidmakers.

Meerwaarde van de VS


Differentiatie VS en andere verpleegkundige expertenfuncties


Het verpleegkundig beroep wordt gekenmerkt door een waaier aan leer- en groeimogelijkheden.

Zo kan men na een bacheloropleiding zich verder specialiseren binnen een zorgdomein en/of kan men zich verder ontplooien met een set aan academische vaardigheden.

De zorg heeft nood aan een skillmix van diverse verpleegkundige profielen en dit binnen alle zorgsectoren. Verpleegkundigen met een bijkomende postgraduaat opleiding (gespecialiseerde verpleegkundigen, referentieverpleegkundigen of verpleegkundig consulenten) differentiëren zich met VS’en vooral op het gebied van opleiding, functie-inhoud, klinische bevoegdheden, hun actieterrein en de te verwachten impact. Beide profielen werken in de praktijk nauw samen en dit binnen een interprofessioneel teamverband van basisverpleegkundigen, verpleegkundigen verantwoordelijk voor algemene zorgen, paramedici en artsen.

Ze vullen elkaar aan in de zorg en versterken de verpleegkundige professie. De voornaamste verschillen tussen de profielen VS en de gespecialiseerde verpleegkundige (of verpleegkundig consulent) zijn hier beschreven.

Kennisclips


Klik op het “volledig scherm” icoon om het filmpje in het groot te bekijken!

Kennisclip ‘Wat is een verpleegkundig specialist’

In samenwerking met verschillende partners en in het kader van het CONNECT-ME project werd een kennisclip ontwikkeld over de functie van de verpleegkundig specialist (voorjaar 2024).

Kennisclip ‘Wat is een verpleegkundig consulent’

In samenwerking met verschillende partners en in het kader van het CONNECT-ME project werd een kennisclip ontwikkeld over de functie van de verpleegkundig consulent (voorjaar 2024). De consulent is een gespecialiseerde verpleegkundige met een specifieke rol in de begeleiding van specifieke patiëntengroepen en werkt in de praktijk vaak nauw samen met verpleegkundig specialisten. Voor zorgverleners en management is het verschil tussen de functie van een verpleegkundig specialist en -consulent nog vaak onduidelijk. De rollen en activiteiten tussen beide functies verschillen echter duidelijk.

Kennisclip ‘Verpleegkundige expertfuncties: wie doet wat?’

In samenwerking met verschillende partners en in het kader van het CONNECT-ME project werd een kennisclip ontwikkeld over de verschillende verpleegkundige expertfuncties, namelijk (1) de gespecialiseerde verpleegkundige, (2) verpleegkundig consulent en (3) verpleegkundig specialist.